De Ontmoeting

GASTEN BIJ DE ONTMOETING: IN GESPREK OVER (KLIMAAT)ACTIVISME

Janneke Barten is raadslid voor GroenLinks in Haarlem, activist, campagnevoerder en ontgroei-onderzoeker: klimaat en duurzaamheid staan bij alles wat zij doet centraal. Ze heeft als portefeuilles de energietransitie, klimaat, duurzaamheid en de openbare ruimte en ze was lid van de stuurgroep burgerberaad. Als raadslid wil zij ervoor zorgen dat een duurzame toekomst in Haarlem dichterbij komt.  
Naast haar raadswerk is zij actief bij Fossielvrij Nederland, verdiept ze zich in de nieuwe economie en doet ze onderzoek naar lokale ontgroei-initiatieven, waar zij veel mooie voorbeelden ziet van hoe het anders kan. Ook was ze medeoprichter van de Haarlemse afdeling van Extinction Rebellion. Ze was daar actief van 2019 tot 2021 en stond aan de wieg van de Haarlemse klimaatcoalitie. Zij heeft een achtergrond in Internationale Ontwikkelingsstudies en werkte voor ngo’s in Tsjechië en Mali. Ook deed zij onderzoek naar migratie vanuit West-Afrika en werkte in de culturele sector. Zij woont met haar man
en twee dochters in de Leidsebuurt.

Marian Weijer werkte tot haar pensioen in 2012 in het onderwijs. Als leerkracht en directeur in het basisonderwijs en als docent en onderwijs-ontwikkelaar in het MBO Zorg en Welzijn. Na haar pensioen schreef ze een boek over haar vader en grootvader en is ze actief geworden bij Extinction Rebellion. Sinds 2023 woont zij in Haarlem en heeft ze haar klimaatactivisme weer opgepakt. Momenteel is zij actief in Grootouders voor Klimaat, actiegroep Bollenstreek gifvrij, Klimaatbreien ‘Fossiele subsidies brei er een eind aan’, klimaatkoor Haarlem/ Klimaatkoren Nederland, het Klimaatalarm op de eerste maandag van de maand en doet ze mee aan acties rond Tata Steel, Kappen met Kolen en op de A12. Ze heeft twee volwassen kinderen, vijf kleinkinderen en al 54 jaar samen dezelfde man.

Leonie Stekelenburg is het gezicht van Serving Life. Ze werkt als trainer en coach aan haar droom: een samenleving die in balans en harmonie is met al wat leeft. Ze ondersteunt mensen die impact willen maken in de vraag: Hoe zorg je dat je niet bevangen raakt door woede, angst of bevriezing? In plaats van over activisme spreekt ze liever over actieve hoop.
Zelf vult ze dat in door dagelijks ruimte te maken voor zenuwstelsel gericht lichaams- en co-regulatiewerk om de schrik van alles waar ze over lees en hoort, te ontladen en zich bewust her te verbinden met haar kern. Daarnaast is zij bezig met activiteiten als: wandelen met gelijkgestemden, het met anderen werken aan plannen voor duurzaam onderwijs en het schrijven van een boek over verbonden en veerkrachtig blijven via
zenuwstelselwerk. Ze droomt van leven en wonen in een ecowijk met off grid biobased gebouwde huisjes met onder andere een eigen voedselbos en deelspullen. Zo ver is het nog niet, in de tussentijd doet ze wat ze kan met groente van WijTelenGroente, het repareren van spullen in het repair-café, geen nieuwe kleding kopen, met het ov reizen et
cetera. Soms komt ze hierbij in tweestrijd met de wensen van haar gezin en haarzelf.

ACTIVISME
Robbert Bodegraven, directeur van het Humanistisch Verbond, roept ons op om niet weg te kijken als rechten afbrokkelen en verworven vrijheden niet langer vanzelfsprekend zijn. Aanleiding voor deze oproep was een intimiderend bezoek van de politie bij een demonstrant. Hij geeft aan dat in het door onszelf gekozen parlement openlijk wordt gesproken over hoe irritant het is dat burgers gebruik maken van de stem die ze in een democratisch rechtsbestel hebben. En nog irritanter wordt de tussenkomst van rechters gevonden, als politici hun zin niet krijgen omdat ze hun eigen wetten overtreden. Democratische grondbeginselen, het demonstratierecht en de trias politica, worden af geserveerd als waren het dreinende pubers die je op grond van onredelijkheid terzijde mag schuiven. (zie: https://www.humanistischverbond.nl/nieuws/waarom-we-niet-
mogen-wegkijken-als-rechten-afbrokkelen/)

In heel Europa staat het recht op protest onder druk, zo blijkt uit een rapport van Amnesty International dat in de zomer van 2024 verscheen. Ook in Nederland. Er komen steeds meer onterecht strenge regels en voorschriften waar demonstranten zich aan moeten houden, en burgemeesters grijpen snel in uit vrees voor ongeregeldheden. Dat is een zorgelijke ontwikkeling, want het demonstratierecht is zuurstof voor een democratie. Niet het demonstreren vormt dus een gevaar, maar het beperken ervan, aldus historicus en
schrijver Lodewijk van Oord (1977). In zijn essay Protesteren voor beginners houdt hij een vlammend pleidooi voor het recht op rebellie als een democratische verworvenheid. Geweldloos protest verdient onze steun als alternatief voor het onrecht waarmee wij leven, stelt hij.

In Nederland is het aantal demonstraties sinds 2009 explosief gegroeid. Van 2015 tot 2023 is dat toegenomen van ruim 2000 naar ruim 6000 jaarlijkse demonstraties. Dé demonstrant bestaat niet volgens Jacquelien van Stekelenburg, hoogleraar sociale verandering en conflict aan de Vrije Universiteit. Maar er is wel een natuurlijke scheiding tussen mensen die wel demonstreren en mensen die dat niet doen. De protestbewegingen in de jaren zestig en zeventig draaiden vooral om linkse thema’s, zegt Van Stekelenburg.
Dat gold niet altijd. Hoe massaler de demonstratie, hoe heterogener de groep, zoals bij de protesten tegen kernwapens in de jaren tachtig. Maar doorgaans was de linkse mens eerder geneigd de macht te confronteren en er het gesprek mee aan te gaan. Vervolgens gebruikten zij de straat en dus de demonstratie om hun ongenoegen te uiten. De meer rechtse mens koos daar van oudsher het stemhokje voor. Waarom mensen in de benen komen, hangt af van de mate waarin ze zijn ingebed in netwerken. Daarin vinden discussies plaats, wordt informatie gedeeld, issues besproken. Ze noemt de klimaatbeweging, de vredesbeweging, de anti racismebeweging, de vrouwenbeweging. Zij zijn degenen die ook snel weer een nieuwe demonstratie organiseren. Daarbinnen ontstaat iets wat ook juist weer gevoed wordt door het demonstreren zelf. “Dan sta je
daar met elkaar voor hetzelfde doel. Dat geeft een warm en betrokken gevoel. ‘Ik ben hier niet in mijn eentje, samen sterk’, dat idee.”

Het Humanistisch Verbond is ooit opgericht als antwoord op nihilisme. Door na te denken over de vraag wat van waarde is, zowel voor de mens als voor de aarde, rekenen we af met het nihilisme. Ook als het gaat over het klimaat. Ecohumanisme stelt de mens niet boven de natuur, maar ziet de mens als onderdeel van de natuur. Daar vloeit een verantwoordelijkheid uit voort om goed voor de aarde te zorgen. Niet alleen voor onszelf, maar ook voor toekomstige generaties, de natuur op zich en alles wat daar leeft. We zijn als mens in staat om schade aan te richten. Tegelijk zijn we in staat om het roer om te gooien. Wil je in beweging komen voor het klimaat maar weet je niet hoe? Dan is how to start a movement: een vier weken durend avontuurlijk postproject van het Humanistisch Verbond misschien interessant.